İnşaat Mühendisliği – Yurtdışı Hedefi Olan İnşaat Mühendislerine Notlar

Türkiye’de inşaat mühendisliği okuyup, yurtdışında çalışmayı hedefleyen meslektaşlarım ile kendi yaşadıklarımdan yola çıkarak nacizane düşüncelerimi paylaşmak istiyorum. Belki birisine bir faydam dokunur, o da bana dua eder, sevap puanı kazanırım belli mi olur.

İlk ve en öncelikli bilmeniz gereken şey, yurtdışı işlerindeki en sıkıntılı konunun gideceğiniz projenin yeri, konumu ve olanakları olmasıdır. Bakın “projenin” olanakları dedim, “şirketin” demedim. Yani aynı şirketin üstlendiği iki farklı projede bambaşka hayatlar yaşanıyor olabilir. En tepenin aynı olması, şirketlerin tüm olanaklarını eşit dağıtacağı anlamına gelmiyor. Projeden projeye, proje müdüründen proje müdürüne, ülkeden ülkeye şirketlerin öncelikleri değişkenlik gösterebilir.

Eğer gideceğiniz ülke çalışmakta olduğunuz firmanın hedef ülkelerden biri ise risk katsayınızı düşürebilirsiniz. Bunu artı bir olarak cebe koyalım.

Yurtdışına çıktığınızda fark edeceğiniz gibi, hiçbir ülkede kendinizi evinizde gibi hissedemeyeceksiniz. Her yerde ikinci sınıf vatandaş gibi görüleceksiniz. Kimi ülkede yerel halk Türkiye’ye karşı sempati besliyor olabilir. Tam tersi de pek tabi mümkün.

Son dönemde yurtdışı müteahhit sektöründeki daralma en çok Türk müteahhitlerini vurdu. Ana pazarlarımızdan Libya, Ukrayna, Suriye ve Rusya 2011’den başlayarak sıkıntılı bir sürece girdi. Bu pazarların daralması/kapanması müteahhit firmalarımızı alternatif pazar arayışlarına yönlendirdi. Bu noktada firmalarımızın Afrika pazarında gittikçe daha aktif olduğuna dikkat çekmek istiyorum. Gideceğiniz ülkenin yapısını, halkının Türkler’e bakışını, çalışacağınız şirketin o ülkedeki tanınırlığı, bilinirliği gibi ayrıntıları yola çıkmadan ya da teklifi kabul etmeden mutlaka araştırın.

Elbette çalışacağınız pozisyon da çok önemli. Eğer pozisyon, sorumluluk sahibi olacağınız, kıdemli (senior) bir pozisyon ise ülkenin hukuksal yapısını da düşünmeniz gerekiyor. Yarın öbür gün Allah korusun olası bir iş kazasında kendinizi kanunlar karşısında savunmak durumunda bulabilirsiniz. Örneğin, Kabe’deki son vinç kazası nedeniyle Bin Ladin firmasının üst düzey yönetimine ve proje yöneticilerine yurtdışı çıkış yasağı konduğu ve şeriat kanunlarına göre bir yargılama yapılacağı şeklinde haberler duyuyoruz. Bu konuda azami önemi vermeniz gerekiyor.

Eğer ailenizi yanınızda getirme gibi düşünceleriniz varsa (ki bu gideceğiniz her ülkede yapabileceğiniz birşey değil. Olanaklar olmayabilir, güvenlik sıkıntısı olabilir vs.), ev, okul, gündelik yaşam, ulaşım gibi aileniz için önemli olacak hususlarda da mutlaka bilgi sahibi olmalısınız. Bu açıdan Facebook, Linkedin gibi sosyal ortamlarda o projede çalışmış, çalışan; ülkede başka bir şirkette ikamet eden insanlara ulaşıp bilgi sahibi olmanızı öneriyorum.

Türk insanı yurtdışında da Türk insanı. DNA’mızda olan huyları yurtdışında dahi olsak, yine de barındırıyoruz. Yine de yurtdışında yaşayan Türklerin birbirlerine daha bağlı, daha yardımsever ve anlayışlı olduğunu unutmayın. Gurbet herkese gurbet sonuçta. Kimse keyfinden yurtdışına çıkmıyor. Herkesin kendine göre gerekçeleri var ama hedefler herkes için benzer.

Bir diğer önemli etmen, “ofiste mi yoksa sahada mı çalışacağınız” konusu. Ofiste çalışanların risklerinin sahadakilere göre daha düşük olacağına sanırım hepimiz hemfikiriz. Gideceğiniz ülkenin iklimi kapalı ofislerde kendini çok hissettirmeyecektir. Sahada çalışanlar ise gittikleri ülkenin havasına göre sıcaktan kavrulabilir, soğuktan donabilir, nemden boğulabilir, rüzgardan uçabilir… Elbette her inşaat mühendisinin yolu sahadan geçmek zorundadır ama ofis üzerine gitmek isteyenlerin yukarıda saydığım riskleri ofis ortamında minimum yaşacaklarını not etmeliyiz. Tabi bu durum iş dışındaki hayatınızı da etkileyecektir. Bir noktadan sonra bu hava koşullarına katlanamaz duruma gelebilirsiniz. Her proje, kendi efsanevi iklime bağlı olayları ile ünlüdür. İnen uçağın açılan kapısından fön makinesinden üflenmiş gibi gelen sıcak hava dalgası nedeniyle uçaktan inmeyi reddeden işçiler, soğuktan ağlayıp eve dönmek isteyen taze teknisyen gibi hikayeler her projede vardır, olacaktır.

İnşaat mühendisliği özelinde bilmeniz gereken bir diğer husus da mezun olduğunuz üniversitedir. Yine gittiğiniz ülkenin koşullarını da baz alarak karşılaşacağınız her Türk mühendis ile bir üniversite muhabbeti içine gireceğinizi göreceksiniz. Bu noktada da belli başlı üniversitelerin yurtdışına mühendis göndermede öne çıktığını fark edip, buna rağmen herşeyin üniversite ismi değil, üniversitenin verdiği pratik ve teknik mesleki bilgi çeşitliliği olduğunu anlayacaksınız. Kişinin üniversiteden aldığı eğitimin üzerine neler koyduğunun okuduğu üniversiteden bile önemli olduğunu anlayacaksınız. İngilizcenin yurtdışında ne kadar kritik olduğunu da ayrıca vurgulamak istiyorum. İngilizcenizi her daim iyi seviyede tumaya çalışın.

İnşaat mühendisliği kendi içinde bir çok dala ayrılır. İnşaat şirketleri de kendi içlerinde müteahhit, tasarımcı, müşavir, işveren vb. iş kollarına ayrılırlar. Çalışacağınız departman ve buna bağlı olarak şirketin iş kolu, temel mühendislik bilgilerinizin ne kadarını kullanmanız gerektiğini anlamanız açısından önemlidir. Eğer müteahhit bir şirkette teknik ofiste hakediş üzerine çalışacaksınız ve kendinizi ticari (commercial) yönde geliştirmeyi hedefliyorsanız, kolon, kiriş, temel demir bağlama tekniklerinin inceliklerini bilmeseniz de olur. Bu örneğin benzerini sahacıların sözleşmedeki ince ayarları bilmelerine gerek olmadığı noktasına kadar uzatabiliriz. İyi bir inşaat mühendisi olmanın yolu, herşeyden anlayıp bir konuda uzman olmaktan geçer diye düşünüyorum. Bu hususta gençken korkmadan soru sormayı öğrenin. Asla hiçbirşeyden çekinmeyin, bilmiyorsanız bilmiyorum deyin ve kendinizi sürekli öğrenmeye açık tutun. Yurtdışında tembeller hemen fark edilir ve kimse kimsenin gözünün yaşına bakmaz.

Edinmeniz gereken önemli bir bilgi, bir teknikerde, bir formende ve hatta bir işçide dahi olabilir. Özellikle yurtdışında bu seviyede çalışan kişilerin hangi ülke vatandaşı olduklarını karşılaşana kadar bilemeyeceğiniz için her insanla muhabbet kurmayı, kimin neye ihtiyacı olabileceğini bilin. Yurtdışında, bilgi en değerli hazinedir. Sizin bildiğiniz birşeyi de sizden almak isteyenler mutlaka olacaktır. Bu bağlamda yurtdışı tecrübesi size inanılmaz bir vizyon ve olayları farklı açıdan görme yeteneği kazandıracaktır. Ne yazık ki Türkiye’de bunu öğrenme şansınız çok az.

Son olarak şunu söylemek istiyorum, inşaat mühendisliği, sevildiği ve benimsendiği zaman mesleki tatmin açısından muazzam bir meslektir. Bununla birlikte, ilk birkaç projenizde cehennemi yaşarsanız ve meslekten soğumanıza sebep olacak sıkıntılar içine düşerseniz, geleceğin ızdırap dolu olduğunu düşünmeye başlayabilir, alternatif iş arayışlarına girebilirsiniz. Bu noktada bilmeniz gereken, o güzel ve huzurlu projenin bir adım uzağınızda, idari işlerde çalışan o yıldızınızın hiç barışmadığı çocuğun size haberini verdiği yan arsada başlayacak yeni projede olabileceğidir.